Zbrodnia i kara, powieść o zabijaniu samego siebie

 "Zbrodnia i kara" to klasyka rosyjskiej literatury. Powieść ta jest dla mnie wyjątkowa ze względu na rozbudowaną warstwę psychologiczną postaci oraz ich niejednoznaczność w ocenie moralnej. Z jednej strony bohaterowie Dostojewskiego są zbrodniarzami, czytelnik potępia ich ohydne czyny, po to, by za chwilę analizować, dlaczego w innej sytuacji zachowali się bardzo szlachetnie. 

Na łamach powieści czytelnik styka się z wieloma monologami wewnętrznymi postaci, które pozwalają poznać myśli bohatera, zrozumieć motywy działania postaci, wejść jakby w jego skórę. W powieści Dostojewskiego nie da się jednoznacznie wskazać, który bohater jest zły, a który dobry (poza nielicznymi wyjątkami - a i o tych można dyskutować). Dodatkowo jest to powieść, którą miejscami naprawdę trudno się czyta ze względu na naturalistyczne opisy i drastyczność scen.

fot. zbrodnia-i-kara-123.jpg (1200×800) (teatr.radom.pl)

Gdy jednak uwagę swoją skupimy na kreacji bohaterów dojdziemy do wniosku, że jest to naprawdę doskonałe. Główny bohater powieści dopuszcza się strasznego czynu - morduje lichwiarkę, później jej siostrę. Czyni to z myślą, że zabójstwo to można usprawiedliwić koniecznością -  społeczeństwu będzie lepiej bez Alony. Ale czy na pewno taki czyn można usprawiedliwić? Co z wyrzutami sumienia - zwykle ludzie posiadają sumienie...ale gdy zabija się "wszy"...to zasada ta nie obowiązuje? Na te pytania odpowiedzi można szukać na łamach powieści Dostojewskiego. To tutaj poznajemy teorię Rodiona na temat podziału ludzi, obserwujemy przemianę bohatera i rodzącą się miłość. Poznajemy również Sonię - prostytutkę - którą, bez cienia wątpliwości, możemy nazwać kobietą wewnętrznie czystą. Jak to możliwe? Fiodor Dostojewski daje odpowiedź na to pytanie. Czytelnik może doszukać się tutaj również fatum, które wisi nad Sonią - bo jaki wpływ bohaterka miała na to, w jakich czasach przyszło jej żyć, jakich będzie miała rodziców itp.

Powieść Dostojewskiego podejmuje wiele motywów. Oprócz głównych, jakimi są tytułowa zbrodnia i kara, znajdziemy tutaj również wątek miłości, wiary, oczyszczenia i przemiany. Jest tutaj również problem indywidualnej etyki, potęgi namiętności, wytrwałości i dobroci. Dodatkowo warto podkreślić, że Dostojewski w doskonały sposób oddał klimat ówczesnej Rosji, oczami wyobraźni, poruszając się po Petersburgu czytelnik obserwuje biedę, głód, momentami nawet czuje okropny zapach tego miasta. 

Powieść Dostojewskiego porusza i pozostaje w pamięci na długo. Polecam ją każdemu. Niektóre zdania zapadają w pamięć, skłaniają do refleksji, zastanowienia się. Zapisałam sobie nawet kilka, do których zamierzam wracać. Oto niektóre z nich:

„Siebie zabiłem, nie staruchę.”

„ze stu królików nie da się złożyć jednego konia, ze stu podejrzeń nigdy się nie złoży jednego dowodu”.

„Są granice, których przekroczenie jest niebezpieczne; przekroczywszy je bowiem, wrócić już niepodobna”